Labraunda Kutsal Alanı

Güney Ege’de yaklaşık bir hafta boyunca antik İç Karia yolunu takip etmeye çalışıyor ve uygun bulduğumuz yerlerde kamp kuruyoruz. Rotamızın ikinci gününü çoğunlukla Milas merkezinde geçirdik ve güneşin yatışmaya başladığı saatlerde, deniz seviyesinden sadece 90 metre yükseklikteki verimli Milas Ovası’ndan ayrılıyoruz. İlçe merkezine 14 km mesafedeki Labraunda Kutsal Alanı’nı ziyaret etmek üzere yükselmeye başlıyoruz.

Kutsal alana aracınız veya köyler arası toplu taşıma imkanları ile kolayca ulaşabilirsiniz. Kutsal alanın kurulduğu bu yüksek bölge Kocayayla olarak biliniyor (rakım: 700 metre). Vakti ile temiz havası ve suyu ile ünlenmiş yaylaya tırmanan yol boyunca, tepesi kesilmiş tozlu dağlar, taş ocağı (feldspat) tabelaları görüyoruz. Karpuzlu yönünde gidip gelen hafriyat kamyonları gün boyu aralıksız çalışıyor. Özellikle virajlarda dikkatli olmanızı öneririm.

Labraunda Kutsal Alanı girişinde bizi karşılayan müze görevlisi bize rehberlik ediyor ve ören yeri hakkında çeşitli bilgiler veriyor. Temel yapılar önünde dikilmiş bilgilendirme panoları da detaylı hazırlanmış.

Ağustos ayını bitirmek üzere iken, gün içinde 40 dereceyi aşan hava sıcaklığı bizi oldukça zorluyor. Birkaç yapıyı gördükten sonra tüm rotayı tamamlayamadan ikinci avluda mola veriyoruz. Kocayayla’nın yükseklerine doğru devam eden patikayı izlemek yerine tapınak önündeki zeytin ağaçlarının gölgesinde bir süre dinleniyor ve bize rehber eden müze çalışanı ile sohbet ediyoruz.

Kutsal alanı ziyaret ederken gördüklerinizi anlamlandırabilmek ve hayal gücünüzü genişletmek adına yola çıkmadan önce kazı ekibinin önerdiği gezi güzergahına göz atmanızı öneririm.

Farkı yönlerden gelerek burada buluşan antik taş yolları takip ederek büyük Karya şehirlerine, Alinda veya Heraklia antik kentlerine varabilirsiniz. Biz, Laubranda Kutsal Alanı’na ulaşmak için Milas (antik Mylasa) yönünden araç ile geldik. Yürümek isterseniz, antik kutsal yolun izlerini bugün bile takip edebilirsiniz.

Labraunda Kutsal Alanı çevresinde konaklama – kamp yeri seçimi

Bu akşam Kocayayla tarafında kamp kurma niyetindeydik ve alternatif bir kaç nokta belirlemiştim. Gel gör ki gerek Karpuzlu yönü gerekse çevre köyler taş ocakları ile çevrelenmiş. Yörenin en önemli geçim kaynağı olan arıcılık bile zar zor yapılabilir olmuş. Yaylalardaki bal kovanları ana yol kenarına kadar inmiş. Hal böyle iken vakit daha da geç olmadan direksiyonu bir sonraki durağımız olacak Çomakdağ Köyü’ne doğru çeviriyoruz.

Kutsal alanın önemi nedir?

Çevresine hakim bir coğrafyada inşa edilmiş Labraunda (veya Labranda), Karyalıların en büyük tanrısı olan Zeus veya yerel ismi ile Zeus Labraundos ile anılıyor. Karyalıların hac ve dini ritüeller için toplandığı merkezi bir konum olarak biliniyor. Kimi kaynaklarda kehanet merkezi olarak da bahsediliyor. Burada yaşayan kahinler, balıklı havuzdaki balıkların elden yem yiyip yememesi veya hareket yönlerine göre savaşmak veya barışmak gibi kehanetlerde bulunuyormuş. Yıllar önce ziyaret ettiğim Kapıkırı Köyü‘nde sohbet ettiğim teyzelerin de başlarına çiçek takma geleneğini buradaki rengarenk balıklara bağladığını hatırlıyorum.

Zeus Labraundos’un sembolü olan çift ağızlı balta motifini ilk başkent Mylasa (bugünkü Milas)’da Baltalı Kapı üzerinde gördük ve buradan başlayan yol boyunca pek çok yerde göreceğiz. Çift ağızlı baltayla ilişkilendirilmiş bu inancın geçmişi ise çok daha eskiye, yine Anadolu’ya ve Hitit Gök Tanrısı Tarhunt’a dayanıyor.

Labraunda’ya dair hikayenin bir kayanın yarılması ile başladığına inanılıyor. Efsaneye göre; “Gök Tanrısı labrysini (çift yüzlü balta) fırlattı ve bu kayayı ikiye yardı. Bunun sonunca kayanın altından bir su kaynağı ortaya çıktı ve Mylasa’ya hayat verdi!”

Kutsiyet atfedilmiş bu doğal su kaynağı bugün hala pek çok noktada akıyor ve içilebiliyor. Milas Belediyesi tarafından şişeleniyor ve satılıyor.

Labraunda yapıları

Araştırmalara göre elinde yıldırım yerine çift yüzlü balta taşıyan Labrandalı Zeus inancına ait ilk bulgular MÖ. 7 yüzyıla tarihlenmiş. Kültün asırlarca yaşatıldığı topraklarda, bugün gördüğümüz anıtsal yapılar ise MÖ 4. yüzyılın izlerini taşıyor. Karyalıların önderi ve aynı zamanda Pers satrabı olan Hekatomnid ailesi döneminde yapıldığı düşünülüyor. Hatta, bölgenin doğal ve mistik zenginliği ile iç içe inşa edilmiş gösterişli yapıların ve yemek salonlarının aile tarafından siyasi bir propaganda aracı olarak kullanıldığı yorumlanıyor!

Kral Mausolos ve ardından gelen kardeşi Kral İdrieus döneminde genişletilmiş kutsal alanda teraslar, istinat duvarları ve başkente (Milas) giden taş döşeli bir yol inşa edilmiş. Ardından, şölenler için andron salonları ve stoa yapıları gelmiş. Bu yapıları süsleyen tonlarca ağırlığındaki mermer bloklar taş döşeli yolda çalışan kızaklar üzerinden yukarıya çıkarılmış.

Rivayet öyle ki, Mausolos Karyalılar arasında pek de sevilen bir lider değilmiş. Başkenti Mylasa’dan Halikarnassos’a (Bodrum) taşımış olması, dağınık şehirlerde yaşayan halkı başkente toplaması, gösterişli imar faaliyetlerini finanse etmek üzere artan vergi yükü halkta hoşnutsuzluk yaratmış. Bugüne kadar tercüme edilebilmiş yazıtlara göre, krala karşı dört kez suikast düzenlenmiş ve hatta bir tanesi de MÖ 355 yılında Labraunda’daki yıllık kurban şenlikleri sırasında olmuş. Gel gör ki katil namzeti kıskıvrak yakalanmış ve destekçisinin tüm mal varlığına el konulmuş.

Vakti ile binlerce kişinin kutsal yolu yürüdüğü ve her yıl Zeus onuruna düzenlenen kurban şenliklerine katılmak için bu hac yerinde toplandığı düşünülüyor. Alanda yaşayan rahiplerin konaklama alanları dışında yakın çevrede herhangi bir şehir izine rastlanmamış.

Bölge, Karyalılar sonrasında da önemini korumuş. Ören yerinde erken Hristiyan dönemi mirası vaftizhane, iki kilise kalıntısı ve Roma dönemi hamamları görebilirsiniz. Kutsal kaynak suyunun çıktığı pınar ve çevresindeki çeşmeler, diğer kentlere ulaşımı sağlayan kutsal yol, tepedeki kale, surlar, kuleler ve diğer tüm yapılar kazı ekibinin hazırladığı sayfada detaylı olarak anlatılmış.

https://www.instagram.com/p/B_SkRjHHs7b/

28.08.2019