Mardin – Hasankeyf yolu

Mardin’de ikinci günümüzde şehir merkezi dışında kalan tarihi Süryani manastırlarını ziyaret edeceğiz. Artuklu’da Deyrulzafaran Manastırı’nı ve Midyat’da Deyrulumur (Mor Gabriel) Manastırı’nı göreceğiz. Günün kalanında Midyat’ın taş sokaklarında gezmeyi ve gün batmadan tarihi Hasankeyf Kalesi’ne varmayı planlıyoruz.

Deyrulzafaran Manastırı

Deyrulzafaran Manastırı 5. yüzyılda inşa edilmiş ve 640 yıl boyunca tüm dünyadaki Süryani cemaati idari merkezi olmuş. Süryani Patriklik makamı 1932’den sonra Suriye’ye taşınmış.

Tarihi manastırı bir rehber eşliğinde geziyoruz. Koridorlardan geçiyor ve önceleri şifahane olarak daha sonra ise mezarlık olarak kullanılmış odaya varıyoruz. Burasının 5. yüzyılda aynı zamanda bir tıp fakültesini olduğunu gösterir yılan sembolleri halen duvarlarda seçilebiliyor. Timur idaresindeki Moğol istilası sırasında odadaki altın kaplamaları eritmek için manastır yakılmış. Bu nedenle bir zamanlar Beyaz Mardin taşından örülü duvarlar simsiyah bir renk almış.

Metropolitlik ve patriklik yapmış 52 azizin naaşı da bu odada gömülü! O zamanlar vefat eden azizler oturur pozisyonda defnediliyormuş. Bu odadaki son defin 1969’da yapılmış.

Koridorları geçerek manastırda daha da derinlere iniyoruz. Ancak boyumuz yüksekliğinde bir odaya geliyoruz. Kilit taş tekniği ile örülmüş bu odanın tavanı 500 ton ağırlığındaymış. Kilit taşı tekniğinde, duvarların içi kum ile doldurulup üzeri örülüyor ve sonra içerideki kum boşaltılıyor. Yani taşlar arasında kum veya harç kalmıyor. “Güneş Tapınağı”nın tavanı altında nefes alıp verirken bile irkiliyoruz!

Ayin düzenlenen odada, kürsünün iki yanında farklı tahtlar mevcut. Tören sırasında, soldaki tahtta Patrik, sağdaki tahtta ise rahip oturuyormuş.

Anadolu’da kullanılmış ilk matbaayı da aynı odada görüyoruz.

Süryani liderlerinin farklı statülerini ve görevlerini de bize rehberimiz anlatıyor.

• Papaz: Şehir içinde yaşar.
• Rahip: Şehir dışında, kırsal bölgede yaşar.
• Metropolit: Bölge sorumlusu ve yöneticisi. Dünyadaki tüm cemaat 4 bölgeye dağılmıştır. Patrik adına vekillik görevindedir (Katolik cemaat için de “Kardinal” aynı görevdedir).
• Patrik: Dünyadaki tüm cemiyetin yöneticisidir.

Midyat ve Deyrulumur Manastırı (Mor Gabriel Manastırı)

Masmavi gökyüzünün altında, uzayıp giden yollara tutuluyor önce Midyat’a ve oradan da Hasankeyf’e doğru ilerliyoruz.

Kasım ayında güneş daha erken batacak olduğu ve Mardin’e gün batmadan dönmek istediğimiz için Midyat’da fazla vaktimiz olmuyor. Avlulu taş bir konağın bahçesinde öğle yemeği yedikten sonra dönemin ünlü dizisi “Sıla”nın çekildiği Devlet Konuk Evi’ni geziyoruz.

Midyatlı ustaların gümüş ve özellikle telkari işlemeleri görülmeye değer. Sokaklarda çok sayıda gümüş ustası atölyesi veya satış mağazası görebilirsiniz.

Batman Hasankeyf yolculuğu

Yol üstünde, Ömerli Köyü civarında kiraz bahçeleri ve Yeşilli Köyü civarında ise üzüm bağları görüyorum. Mardin Kalesi’nin alt taraflarında da üzüm bağları varmış ve “her -içinden- Mardinlinin orada arsası vardır” diyorlar

Hasankeyf Kalesi esasen yüksek kayalıklar arasına kurulu bir darphane olarak inşa edilmiş. Kaleye tırmandığımızda gün batımının tüm güzelliğine şahit oluyoruz. Bir masal anlatan bu manzarayı seyrederken rehberimiz planlanan Ilısu Barajı inşaatı tamamlandığında barajda toplanan suyun önümüzdeki minarenin şerefesine kadar yükseleceğini anlatıyorlar.

Hasankeyf Kalesi’ni 4. yüzyılda Bizanslılar inşa etmiş. Çevresinde kurulan şehre ise 12-13. yüzyıllarda Artuklular ve sonrasında ise Eyyübiler ve Osmanlılar egemen olmuş.

Çevrede beş yüzden fazla mağara varmış. Kale eteklerindeki bir kaç mağarada turistlere yönelik çay-kahve ikramı mevcut.

Bölgede bir darphane inşa edilmiş olması şehri kuran Artuklu yönetiminin ne kadar zengin ve ihtişamlı bir hakimiyet kurduğunu gösteriyor.

Efsaneye göre, Hasankeyf Kalesi’nin kapısının üzerinde akrep-yılan sokmasına karşı sihir varmış. Ne kadar arasak da akrep motifini göremedik ve yılan başı kabartması da yıllar içinde aşınıp kaybolmuş.

Mardin’deki ilk günümüzde tarihi Mardin sokaklarını gezmiştik ve yarın da tarihi çarşılarında alışveriş yapacağız.

Kasım 2008